Współczesne negocjacje związkowe w Polsce: wyzwania i strategie zarządu

Nov 4

Written By NESSE

Związki zawodowe są ważnym obszarem zarządzania pracownikami w Polsce. Reprezentują potrzeby pracownicze i dbają o jak najlepsze warunki pracy. Mimo że często są solą w oku zarządów, to jednak w ostatecznym rozrachunku ich cele oraz cele mądrego i ludzkiego podejścia do zarządzania, jest takie same. Nie można zapominać to tym, co łączy te dwie strony. Rozmowy jednak mogą być pełne napięć, emocji. Artykuł przypomni, jak ten obszar jest regulowany przez przepisy prawa. Pomoże uświadomić jakie wyzwania stoją dziś przed rozmowami ze związkami zawodowymi. Antycypowanie potrzeb jest kluczowe do dobrego przygotowania się do rozmów. Będziesz miał/miała także okazję zapoznać się z tym jakie strategie najczęściej przyjmują zarządy, aby przejść przez proces negocjowania ze związkami zawodowymi w sposób konstruktywny.

Przepisy, ustawy, paragrafy….. Dura lex sed lex

Podstawowym dokumentem regulującym działalność związków zawodowych w Polsce jest Ustawa o związkach zawodowych z 1991 roku. Zgodnie z tą ustawą, związki zawodowe mają prawo do podejmowania działań w interesie pracowników, w tym do negocjacji zbiorowych z pracodawcami w sprawach dotyczących wynagrodzeń, warunków pracy, świadczeń socjalnych oraz innych zagadnień istotnych z punktu widzenia zatrudnienia.

Kluczowe przepisy obejmują:

Obowiązek prowadzenia negocjacji w przypadku sporów zbiorowych – Związki zawodowe mogą wystąpić z roszczeniami wobec pracodawcy, co rozpoczyna proces negocjacji. Jeśli nie dojdzie do porozumienia, pracownicy mają prawo do organizacji strajku, po przeprowadzeniu mediacji i referendum strajkowego.
Prawo do konsultacji – Związki zawodowe mają prawo do konsultowania istotnych decyzji dotyczących pracowników, takich jak redukcja zatrudnienia, zmiana warunków pracy czy wynagrodzenia. Pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia negocjacji i informowania związków o planowanych zmianach.
Strajk jako narzędzie ostateczne – Kiedy negocjacje nie przynoszą rezultatów, prawo daje związkowcom możliwość ogłoszenia strajku. Strajk może obejmować wszystkich pracowników lub być ograniczony do wybranych grup, co dodatkowo komplikuje działania zarządu.

Te przepisy stanowią podstawę negocjacji, jednak rzeczywiste procesy są często bardziej skomplikowane i zależą od konkretnej sytuacji, branży oraz kontekstu gospodarczo-politycznego.

Jakie wyzwania mają w 2024/2025 roku zarządy w związku z negocjacjami ze związkami zawodowymi?

Negocjacje związkowe w 2024/2025 roku odbywają się w kontekście dynamicznie zmieniających się realiów gospodarczych, społecznych i politycznych. Pandemia COVID-19, której skutki nadal odczuwamy, kryzys energetyczny, napięcia geopolityczne, inflacja oraz rosnące oczekiwania pracowników dotyczące warunków pracy stawiają przed zarządami firm wyjątkowe wyzwania. Zarządy muszą mierzyć się nie tylko z presją wynikającą z potrzeb i oczekiwań związków zawodowych, ale również z trudnościami finansowymi i organizacyjnymi, które wynikają z obecnej sytuacji gospodarczej. Poniżej tylko część z wyzwań:

1. Skutki inflacji i presja na podwyżki płac

Inflacja w Polsce wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie, co przekłada się na rosnące koszty życia. W 2024 roku pracownicy, reprezentowani przez związki zawodowe, jeszcze silniej domagają się podwyżek płac, argumentując to rosnącymi wydatkami na codzienne życie oraz wyższymi kosztami energii i utrzymania. Zarządy firm stają przed trudnym zadaniem balansowania między ograniczonym budżetem, rosnącymi kosztami operacyjnymi a presją na podniesienie wynagrodzeń. Dodatkowo, firmy muszą mierzyć się z rosnącymi kosztami energii i surowców, co utrudnia realizację żądań płacowych.

Wysoka inflacja, przekraczająca 10%, która napędza żądania płacowe pracowników.

Pracownicy oczekują wzrostu płac w granicach 15-20%, co dla wielu firm może być trudne do zrealizowania bez wpływu na rentowność.
Dodatkowe wyzwanie stanowi rosnąca konkurencja na rynku pracy, co zmusza firmy do oferowania bardziej atrakcyjnych warunków zatrudnienia, aby utrzymać i przyciągnąć talenty.

2. Zmiany regulacji prawnych i wzrost znaczenia ESG (Environmental, Social, Governance)

W 2024/2025 roku polskie firmy muszą coraz bardziej dostosowywać się do nowych regulacji związanych z szeroko pojętą odpowiedzialnością społeczną i ochroną środowiska (ESG). Związki zawodowe coraz częściej włączają do negocjacji kwestie dotyczące warunków pracy zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju, promując nie tylko podwyżki wynagrodzeń, ale także poprawę warunków pracy, w tym wdrażanie standardów dotyczących ekologii oraz równouprawnienia w miejscu pracy.

Rosnąca liczba regulacji krajowych i unijnych dotyczących odpowiedzialności społecznej firm, które obejmują nie tylko kwestie wynagrodzeń, ale także warunki pracy i przestrzeganie zasad ochrony środowiska.
Związki zawodowe włączają do swoich postulatów zmiany dotyczące poprawy warunków pracy, takich jak wprowadzenie bardziej elastycznych form zatrudnienia, lepsze warunki BHP oraz zwiększenie inwestycji w rozwój pracowników.
Wzrost zainteresowania pracowników tzw. "zielonymi miejscami pracy", czyli stanowiskami, które są zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju.

3. Niedobór wykwalifikowanej siły roboczej i walka o talenty

W 2024/2025 roku na rynku pracy wciąż utrzymuje się niedobór wykwalifikowanej siły roboczej, zwłaszcza w sektorach związanych z nowymi technologiami, automatyką oraz usługami. Związki zawodowe w tych sektorach mogą wywierać szczególnie silną presję na podwyżki płac i poprawę warunków pracy, wiedząc, że pracodawcy mają ograniczone możliwości zastąpienia pracowników. Zarządy firm, szczególnie w branżach technologicznych, muszą więc nie tylko negocjować warunki zatrudnienia, ale również konkurować o najlepsze talenty.

W sektorach takich jak IT, inżynieria, robotyka czy automatyka, związki zawodowe korzystają z faktu, że firmy mają trudności z pozyskaniem nowych pracowników, co daje im silną pozycję negocjacyjną.
Rosnąca konkurencja międzynarodowa o talenty sprawia, że zarządy muszą oferować nie tylko atrakcyjne płace, ale również inne benefity, takie jak elastyczne godziny pracy, rozwój kariery czy lepsze warunki socjalne.
W wielu sektorach pracownicy są gotowi na bardziej zdecydowane działania, takie jak strajki, aby wywalczyć lepsze warunki. Brak odpowiedzi, ze strony zarządu doprowadza do stopniowego odchodzenia najlepszych pracowników.

4. Technologiczne zmiany w miejscu pracy i potrzeba dostosowania się do nowych realiów

Technologie cyfrowe, automatyzacja oraz sztuczna inteligencja wciąż zmieniają środowisko pracy, a związki zawodowe często wnoszą postulaty dotyczące potrzeby przeszkolenia pracowników w celu dostosowania się do nowych technologii. Zarządy muszą zmierzyć się z wyzwaniem, jakim jest przekształcanie procesów pracy, jednocześnie dbając o to, aby pracownicy mieli dostęp do szkoleń i rozwoju, co często staje się punktem negocjacyjnym w rozmowach ze związkami zawodowymi.

Związki zawodowe coraz częściej postulują włączenie do negocjacji kwestii związanych z rozwojem umiejętności cyfrowych pracowników, przystosowaniem do automatyzacji i zmiany charakteru pracy.
Zarządy muszą inwestować w szkolenia i rozwój pracowników, co może generować dodatkowe koszty.
Pracownicy, obawiający się automatyzacji i utraty miejsc pracy, mogą wywierać presję na firmę, aby zapewniła im pewność zatrudnienia oraz wsparcie w rozwijaniu nowych kompetencji.

5. Presja związana z ograniczonymi zasobami finansowymi firm

Pandemia COVID-19, kryzys energetyczny oraz rosnące koszty prowadzenia działalności sprawiają, że wiele firm w Polsce wciąż boryka się z problemami finansowymi. Zarządy muszą zmagać się z rosnącą presją na poprawę warunków zatrudnienia, jednocześnie mając ograniczone możliwości finansowe. Często muszą podejmować decyzje dotyczące cięcia kosztów, które mogą być niepopularne wśród pracowników i związków zawodowych.

Wiele firm, zwłaszcza z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, wciąż odczuwa skutki pandemii oraz kryzysu energetycznego, co ogranicza ich możliwości w zakresie realizacji postulatów związków zawodowych.
Związki zawodowe, zdając sobie sprawę z trudnej sytuacji finansowej firm, mogą być bardziej skłonne do kompromisów, jednak oczekują transparentności i otwartości ze strony zarządów.
Pracodawcy często muszą poszukiwać rozwiązań alternatywnych, takich jak elastyczne formy wynagrodzenia, np. premie uzależnione od wyników firmy, zamiast stałych podwyżek wynagrodzeń.

6. Rosnące oczekiwania pracowników w zakresie work-life balance

W 2024/2025 roku pracownicy coraz bardziej doceniają równowagę między życiem zawodowym a prywatnym, co również staje się częścią postulatów związków zawodowych. Zwiększona elastyczność w zakresie godzin pracy, możliwość pracy zdalnej oraz lepsze warunki urlopowe to główne kwestie, które pojawiają się w negocjacjach.

Wzrost znaczenia pracy zdalnej, hybrydowej oraz elastycznych godzin pracy. Związki zawodowe domagają się, aby te formy pracy były standardem, a nie tylko czasowym rozwiązaniem.
Zarządy muszą dostosowywać polityki firmy do rosnących oczekiwań pracowników, jednocześnie dbając o efektywność i rentowność działalności.
Związki zawodowe często postulują lepsze warunki urlopowe oraz dodatkowe dni wolne od pracy, co może być trudne do pogodzenia z potrzebami operacyjnymi przedsiębiorstwa.

Te wyzwania pokazują, jak skomplikowanym i wielowymiarowym procesem są negocjacje związkowe w 2024 roku. Zarządy muszą być elastyczne, otwarte na dialog oraz dobrze przygotowane do radzenia sobie z presją ekonomiczną, prawną i społeczną, aby osiągnąć porozumienie, które będzie korzystne dla obu stron. Współczesne negocjacje wymagają nie tylko znajomości przepisów prawa, ale również umiejętności adaptacji do dynamicznie zmieniających się warunków rynkowych i społecznych.

Jak z negocjacjami radzą sobie najlepsi?

Negocjacje ze związkami zawodowymi, zwłaszcza w kontekście rosnącej presji ekonomicznej i społecznej, wymagają przemyślanej strategii, opartej na elastyczności, komunikacji i zdolności zarządzania konfliktem. W sytuacjach silnych roszczeń lub impasu negocjacyjnego, zarządy muszą być szczególnie uważne, aby z jednej strony dążyć do ochrony interesów firmy, a z drugiej – nie doprowadzić do zaostrzenia konfliktu. Poniżej wymieniliśmy tylko sześć rekomendowanych sposobów, celowo pominęliśmy te niekonstruktywne, siłowe oraz manipulacyjne. Nie doprowadzają one do niczego dobrego.

1. Prowadź transparentną i otwartą komunikację.

Jednym z najważniejszych elementów skutecznych negocjacji jest zapewnienie transparentności na wszystkich etapach rozmów. Brak otwartości lub ukrywanie informacji może prowadzić do zaostrzenia konfliktu i budowania atmosfery nieufności. Zarządy, które otwarcie komunikują kondycję finansową firmy, plany strategiczne oraz wyzwania, mają większe szanse na zbudowanie zaufania, co w długoterminowej perspektywie przyczynia się do bardziej efektywnej współpracy z pracownikami i związkami zawodowymi. Jeśli jest źle, nie ukrywaj? Jeśli jest znośnie, a zasoby finansowe mają iść na inwestycje? Powiedz o nich i o korzyściach dla pracowników.

Czyli co mamy robić?

Regularnie się spotykaj – Organizowanie regularnych spotkań informacyjnych z przedstawicielami związków zawodowych na temat sytuacji firmy, planowanych działań i wyzwań gospodarczych.
Uczciwe informuj o ograniczeniach – W przypadku ograniczonych zasobów finansowych, otwarte przedstawienie bilansu firmy może pomóc związkom zrozumieć, dlaczego pewne żądania są niemożliwe do zrealizowania.